Kazanımlar Sözlüğü, standart sözlük tanımlarını içermez. Site kullanıcılarının, çocuk kitaplarını, taşıdığı kazanımlara göre listeleyebilmesi için belirlenen başlıklara yönelik, EnikonuKitap’ın hazırladığı özgün bir sözlüktür. Kitaplar değerlendirilirken bu başlıklar temel alınır. Sözlüğün hazırlanma amacı, bu başlıkların hangi bakış açısıyla ele alındığını aktarmak ve fikir birliğinde hareket etmektir.
AÇIKSÖZLÜLÜK
Sosyal ilişkilerin sağlıklı devam edebilmesinin belki de en önemli koşulu olan açıksözlülük, karşımızdaki kişiyi ya da çevresini olumsuz etkileyen düşünce ve davranışlarını, yargılamadan, nazikçe dile getirmektir.
Adaletli OlmaK
Çocuklar için adaletli olmanın anlamı, kayırma veya ayrımcılık yapmadan haklı olanın yanında yer alma cesareti göstermesi, kendine ya da başkalarına haksızlık etmemesidir.
ailede yeni birine alışmAK
Aile büyükleri ile birlikte yaşama gerekliliği, boşanmış ebeveynin yeniden evlenmesi, aileye yeni bebeğin katılması gibi durumlarda; aileye yeni dahil olan bireylerle ilişkilere olumlu örnekler sunan kitapları bu başlıkta topluyoruz.
Aile içi iletişim
Bu başlık altında toplanan kitaplar, çocuğu, günlük hayatta aile içinde tanık olabileceği olağan ve olağanüstü durumlar karşısında, dinleyebilme, anlayabilme, kendini ifade edebilme gibi doğru davranışlara teşvik eder.
ARAŞTIRMACILIK
Küçük yaşta, iz sürme, şifre çözme gibi etkinlikler ile gelişen; bilimsel yöntemler kullanılarak, belirli bir konu üstüne dikkatli ve ayrıntılı incelemelerde bulunma merakı ve alışkanlığıdır.
Arkadaşlık
Birlikte vakit geçirmeyi sevdiğimiz varlıklarla kurduğumuz, sevgi, anlayış ve güven temelli ilişkilerimizin tümüdür.
Asalet
Kişinin kendisine ve çevresine saygı duyması; ilkeleri doğrultusunda, bunu koruyacak şekilde davranmasıdır.
AZİM
Sosyal baskı veya karşılaşılan zorluklara rağmen, amaca yönelik davranışlardaki sağlamlık ve istikrardır.
BAKIŞ AÇISINI GENİŞLETMEK
Algılanan ve öğrenilenin dışında alternatif durum, ortam veya yaşamlar olduğunu fark ederek, içinde bulunulan durumlara yaklaşımımızı değiştirip farklı sonuçlar elde etmektir.
bAŞKALARININ mahremiyetİ
Kişisel mahremiyet başlığında vurgulanan tüm maddelerin, başkaları için de geçerli olduğuna dair bilinç kazanmak.
bilim ve teknoloji
Bu başlıkta toplanan kitaplar, bilim dünyasının nasıl geliştiğinin bilinmesi; teknolojinin hayatımızdaki yeri ve amacına uygun kullanılması gibi konuları içermektedir.
Cesaret
Cesaret, kişinin korkularına rağmen eyleme geçebilme becerisidir. Çocuklar için de aynı tanım geçerlidir, ama tehlikeli durumlara karşı deneyimleri sınırlı olduğundan, cesaretin tedbirsizlik olmadığını farketmeleri önemlidir.
CİNSEL GELİŞİM
Bu başlıkta toplanan kitaplar, ebeveynlerin çok zorlandığı, “Ben nasıl oldum? Bebekler nereden gelir? Siz neden aynı yatakta yatıyorsunuz?” gibi soruların cevaplarını içermektedir.
Çalışkanlık
Çalışkanlık, bir işi yapmak için içten gelen bir motivasyonla gönüllü olmak, eyleme geçmek, çaba harcamak, emek vermektir.
çevre bilinci
Gezegenimize yaşayan bir organizma gözüyle bakmak ve bu doğrultuda, hava, su, iklim ve atıklar gibi konularda farkındalık oluşturmaktır.
Disiplinli OlmAK
Kişinin belirlemiş olduğu hedeflere ulaşabilmek için, davranışlarını ve alışkanlıklarını sistemli hale getirmesidir.
doğa ile iletişim
Evrenin tamamı ile uyum içinde olma bilincidir.
Duyarlılık
İyi veya kötü her türlü olaya karşı, bir duygu, düşünce veya davranış ile tepki vermektir.
dürüstlük
Kişinin, bildiğinden, inandığından ve olduğundan başka türlü görünmeye çalışmadan net ve doğal davranmasıdır. Güvenilir olmanın ön koşuludur.
EMPATİ
Bir başkasının ne düşündüğünü veya hissettiğini kavrama, kendisini onun yerine koyup duygularını içselleştirerek anlama becerisidir.
Evrensel bakış
Tüm insanlığı ilgilendiren konuları, zaman ve mekanın ötesinde, herkes için geçerli olacak şekilde değerlendirmektir.
farklılıklar
Bu başlık altında topladığımız kitaplar, zihinsel, bedensel, cinsel, ideolojik açıdan “bizim gibi” olmayan kişileri; ötekileştirmeden, genelleme yapmadan, yargılamadan, saygı ile karşılamayı anlatmaktadır.
hayal gücü
Gerçekte (henüz) olmayan şeylerin zihinsel bir konseptini oluşturma, zihinde canlandırma becerisidir.
hayal kırıklığı ile başetmEK
Bu başlık altında toplanan kitaplar, kişinin kendi kontrolü dışında gelişen olaylar sonucunda, beklentilerinin boşa çıkması, kendini değersiz ve çaresiz hissetmesi gibi duygular ile baş etmesine yönelik örnekler sunmaktadır.
hayvanlar ile iletişim
Hayvanları tanıyıp, aynı ortamı paylaşırken onların yaşam hakkına saygı göstermek; beden dillerini yorumlayarak duygu ve isteklerini anlamak, bizim duygularımızı da onlara aktarmaktır.
hoşgörü
Kendi görüşleri ile çelişse bile, başkalarının duygu, düşünce ve davranışlarına saygılı olmak, anlamaya çalışmak ve kendilerini özgürce ifade etmelerine olanak sağlamaktır.
ilham kaynağı
Herkesin ihtiyacı olan ilham; insanın içinde onun gibi olma isteği uyandıran kişilikler (rol modeller) ve zihnimizde yeni fikirler oluşmasına aracı olan her şeydir.
İSTENMEYEN ALIŞKAnLIKLAR ile başetmEK
Alışkanlıklar, devamlı tekrarlanan davranışlardır ve bazen kimi alışkanlıklar kötü olabilir. Çocuklarda tırnak yemek gibi alışkanlıklar, iç dünyalarındaki gerginliğin göstergesiyken; ekran bağımlılığı olarak nitelenen haz odaklı dijital oyunlar ise, beynin ödül mekanizmasının aşırı tetiklemesi sonucu, engelleme karşısında yoksunluk krizleri olarak karşımıza çıkar. Bu başlık altında toplanan kitaplar, istenmeyen alışkanlıkların dengelenmesine yönelik öneri ve aktivite örnekleri içermektedir.
İŞBİRLİĞİ
Ortak bir amaç uğruna birlikte hareket etmektir.
İŞLEVSEL merak
Merak, insan ve hayvanlarda gözlemlenen; araştırmaya, öğrenmeye yönlendiren, duygu ve davranış biçimidir. Bu başlık altında topladığımız kitaplar, merakın faydalı ve geliştirici konulara yönlendirilmesine yöneliktir.
İyimserlik
Her nesne ve olayın, gerçekçi bir perspektiften daima iyi yanını görme, umutlu bir bakış açısına sahip olma becerisidir.
İyi niyetli OlmAK
İnsanın, kendisine veya çevresine zarar verecek duygu, düşünce ve davranışlardan uzak durmasıdır.
kaygı ile başetmeK
Kaygı, kişinin kendi zihninde oluşturduğu veya dış çevreden algıladığı belirli uyaranları, tehdit ve tehlike olarak yorumlaması sonucunda yaşanan sürekli korku, sıkıntı, endişe ve gerginliktir. Bu başlık altında toplanan kitaplar, kaygıyı dengeli bir düzeyde tutmaya yönelik örnekler içermektedir.
kayıp ile başetmEK
Bu başlık altında topladığımız kitaplar, sevdiğimiz bir kişiyi veya nesneyi ölüm, ayrılık gibi nedenlerle yitirdiğimizde yaşadığımız zorlayıcı ve stresli sürece kendimizi adapte etme yöntemlerini sunan örnekler içermektedir.
kıskançlık ile başetmEK
Kıskançlık, imrenme aşamasında motive edici bir güç olabilecekken, eksiklik duygusuna kapılarak, asla elde edemeyeceğine inanmakla, hasede kadar uzanan geniş bir tanıma sahiptir. Bu başlık altında topladığımız kitaplar, yıkıcı olmadan, kıskançlığı dengede tutmayı sağlayan örnekler içermektedir.
Kİmlik Arayışı
Kişinin kendisine dair bir öz değerlendirme, farkındalık, tanımlama ve anlamlandırma sürecidir. ‘Ben kimim, neyim, diğer insanlardan farkım ne, hayatımda neler yapacağım’ gibi sorular, kimlik arayışını yansıtır.
Kişisel bakım
Tırnak, el, yüz, diş ve saç bakımı gibi genel vücut temizliğini alışkanlık haline getirmeye özendiren kitapları bu başlık altında topluyoruz.
KİŞİSEL mahremiyet
Yalnız kalma ihtiyacının varlığından, herkesin şahsî eşyasının kendine özel olmasına; vücudumuzun bize ait olmasından, yabancıların taciz olabilecek davranışlarını ayırt edip, gereken tepkinin nasıl verileceğini öğrenmeye kadar uzanan geniş ve önemli bir kavramdır.
korku ile başetmeK
Korku, insanın hayatta kalmasını sağlayan en güçlü duygulardan biridir. Bu başlık altında topladığımız kitaplar, korkuyu doğru bir şekilde yönetmeyi, korku karşısında sağlıklı tepkiler vermeyi ve korkuyu lehine kullanmayı öğretmektedir.
Merhametli OlmaK
Başkasının uğradığı ya da uğramakta olduğu, kötü, trajik veya çaresiz bir durumun, acıma hissi ile önüne geçmeyi istemektir.
mizah anlayışı
Olan bitenin, olağandışı ve hoş yönlerine zekice dikkat çeken, özgürce düşünme, görme ve ifade etme şeklidir.
Mütevazılık
Kişinin iyi yaptığı herhangi bir konuda aldığı övgüyü, büyüklenmeden, gösterişsizce kabul etmesidir.
NezakeT
Nezaket, kişinin kendisine ve etkileşime girdiği varlıklara özenli ve saygılı tutum sergilemesidir.
ortak kültür
Dünya çapında çok sayıda kişiye, ortak bir anlam, fikir ve duygu veren, kültürün yapı taşı olan eserler (ve sanatçılar) ortak kültürümüzdür.
Otokontrol
Kişinin, hedeflerine ulaşabilmesi için dürtüleri, duyguları, arzuları ve tepkileri üzerinde, iradeli bir biçimde kendisinin uyguladığı denetimdir.
öfke ile başetmEK
Öfke, engellenme, incinme, doyurulmamış istek, istenmeyen sonuç ve beklentilerin karşılanmaması gibi durumlarda verilen, doğal bir tepkidir. Bu başlık altında topladığımız kitaplar, öfkenin doğru biçimde işlenmesi ve ifade edilmesine yönelik örnekler içermektedir.
ölümü anlamAK
Bu başlık altında topladığımız kitaplar, ölümün ne olduğunu doğru ve net bir şekilde anlatan, çocuğun yaşına ve algılayış seviyesine uygun örnekler içermektedir.
öngörü
Gelecekte ne olacağını ya da neye ihtiyaç duyulacağını, deneyim ve bilgi birikimini kullanarak belirleyebilme becerisidir.
Özgürlük
Başkalarının ve hatta içgüdülerinin yönlendirmesinden bağımsız olarak seçimlerini yapabilmek, düşüncelerdeki özgürlük; diğer varlıkların haklarını ihlal etmeyecek şekilde kendi kararlarını uygulayabilmek de hareketlerdeki özgürlüktür. Bu başlık altında topladığımız kitaplar, çocukların bu kavramı yanlış anlayarak sorumsuz, umursamaz, saygısız ve başına buyruk davranmalarına sebep olmayacak uygun örnekler içermektedir.
Özgüven
Kişinin özünde taşıdığı güç ve kaynakların farkında olup tamamen bunlara dayanarak kendiyle barışık olma halidir.
paylaşımcı olmAK
Sahip olunan herhangi bir şeyi başkaları ile bölüşmek veya birlikte kullanmaktır.
Sabır
Olması veya yapılması beklenen bir şey için, gerektiğinde çabalayarak, telaş göstermeden sürece dayanabilme becerisidir.
Saygılı OlmAK
Saygı, bir şeyin ya da kişinin varlığını kabul etmek sonucu olumlu tutum ve davranışlar sergilemektir. Sayı saymakla aynı mantıktan gelir. Sayıları “bir, iki, üç, dört, altı” şeklinde sayarsak, beşin varlığına yok muamelesi yapmış, beşe saygısızlık yapmış oluruz.
sevgi
Yakın ilgi ve bağlılık hissedilen kişiye yöneltilen duygudur.
sorgulamAK
Uyanmış bir şüphe sonucunda, cevapların ne olduğundan bağımsız, doğru soruları sorabilme ve düşünceyi geliştirebilme becerisidir.
Sorumluluk
Kişinin kendi yetkinliği derecesinde görev üstlenmesi ve bu görevi aksatması durumunda oluşacak sonuçların bilinciyle, görevini layıkıyla yapmak konusunda titiz davranmasıdır.
şefkatli olmAK
Kişinin çevresindeki varlıkları, karşılık beklemeksizin yoğun bir sevgi ile koruma ve kollama isteğidir.
tuvalet eğitimi
Çocukların bez kullandıkları dönemden çıkıp tuvalet alışkanlığı edinmeleri gereken sürece geçerken, dışkılamanın ve dışkı isimlerinin doğal olduğunu kavramalarına yardımcı olacak, bakım verenlerin işini kolaylaştıracak önerilerin olduğu kitapları bu başlık altında topluyoruz.
üzüntü ile başetmEK
Üzüntü, dünya üzerindeki insan sayısı kadar farklı sebep ile ortaya çıkabilecek, sıkça kayıp ve başarısızlık durumlarında hissedilen rahatsız edici bir duygudur. Bu başlık altında topladığımız kitaplar, üzüntünün nasıl üstesinden gelineceğine dair örnekler içermektedir.
vefa
Kişinin, kendisine iyilik yapan kişiye bağlılık hissederek, karşılığında iyi şeyler yapma çabası içinde olmasıdır.
vücudumuzu tanımAK
Çocukların kendi bedeni ve biyolojisi hakkında bilgi sahibi olabileceği kitapları bu başlık altında topluyoruz.
Yardımseverlik
Herhangi bir varlığa, ihtiyacı doğrultusunda fayda sağlamaya gönüllü olmaktır.
yaşlılarla iyi vakit geçirmEK
Günümüz toplumunda annelerin de çalışması, çoğunlukla çocukların büyükanne ve büyükbabalarıyla uzun zaman geçirmelerine neden olabiliyor. Bu durumun eğlenceli ve olumlu yönlerini öne çıkaran kitapları bu başlık altında topluyoruz.
yeni ortamlara uyum sağlamaK
Taşınma ve okul değişikliği gibi durumlarda, çocukların kendilerini güvende hissettikleri çemberi yeniden oluşturmaları için gereken adaptasyon sürecini kolaylaştıracak örnekler sunan kitapları bu başlık altında topluyoruz.
zorbalık ile başetmEK
Bu başlık altında toplanan kitaplar, güç eşitliğinin olmadığı durumlarda süreklilik gösteren, zarar verici veya rahatsız edici, saldırgan (sözel, fiziksel, ilişkisel, sosyal veya sanal) davranışlar karşısında kişinin nasıl tavır alabileceğine dair yol göstericidir.