Kazanımlar Sözlüğü, standart sözlük tanımlarını içermez. Site kullanıcılarının, çocuk kitaplarını, taşıdığı kazanımlara göre listeleyebilmesi için belirlenen başlıklara yönelik, EnikonuKitap’ın hazırladığı özgün bir sözlüktür. Kitaplar değerlendirilirken bu başlıklar temel alınır. Sözlüğün hazırlanma amacı, bu başlıkların hangi bakış açısıyla ele alındığını aktarmak ve fikir birliğinde hareket etmektir.
AÇIKSÖZLÜ olmak
Sosyal ilişkilerin sağlıklı devam edebilmesinin belki de en önemli koşuludur. Karşımızdaki kişinin kendisini ya da çevresini olumsuz etkileyen davranışlarını yargılamadan ve nazikçe; olumlu davranışlarını ise abartıdan uzak, ayna olacak şekilde dile getirmek; “Benim baktığım yerden böyle görünüyorsun” diyebilmektir.
Adaletli OlmaK
Bu kavramı erken yaşa göre ele alacak olursak adaletli olmak, kayırmadan ve ayrımcılık yapmadan haklı olanın yanında yer alma cesareti göstermek, kendine ya da başkalarına haksızlık etmemektir.
ARAŞTIRMA BECERİLERİ GELİŞTİRMEK
Küçük yaşta, iz sürme, şifre çözme gibi etkinlikler ile gelişen; belirli bir konuyu, bilimsel yöntemler kullanarak hem dikkatli hem ayrıntılı olarak incelemeye yönelik merak ve alışkanlık kazanmaktır.
ARKADAŞLARLA OLUMLU İLİŞKİLER KURMAK
Birlikte vakit geçirmeyi sevdiğimiz varlıklarla kurduğumuz, sevgi, anlayış ve güven temelli ilişkilerimizin tümüne arkadaşlık diyoruz. Sıcacık arkadaşlık hikâyelerinin anlatıldığı kitapları bu başlık altında listeleyebilirsiniz.
ASİL OLMAK
Kişinin kendisine ve çevresine saygı duyması ve ilkeleri doğrultusunda, bunu koruyacak şekilde davranmasını asalet olarak tanımlıyoruz. Bu özelliği taşıyan etkileyici karakterlerin bulunduğu kitapları bu başlık altında listeleyebilirsiniz.
AZİMLİ OLMAK
Sosyal baskı veya karşılaşılan zorluklara rağmen, amaca yönelik davranışlarda sağlam ve istikrarlı olmaktır. Herhangi bir konuda azimli olmak sonuca gitmenin anahtarıdır.
BAKIŞ AÇISINI GENİŞLETMEK
Algılanan ve öğrenilenin dışında alternatif durum, ortam veya yaşamlar olduğunu fark edip, içinde bulunulan duruma yaklaşım biçimini değiştirerek farklı sonuçlar elde etmektir.
BİLİM VE TEKNOLOJİ HAKKINDA BİLGİ EDİNMEK
Bu başlık altında listelenen kitaplar, bilim dünyasının nasıl geliştiği, teknolojinin hayatımızdaki yeri, amacına uygun kullanılması gibi konuları ve bu alandaki kült bilgileri içermektedir.
CESUR OLMAK
Cesaret, kişinin korkularına rağmen eyleme geçebilme becerisidir. Ancak cesaretin tedbirsizlik olmadığını fark etmek önemlidir.
ÇALIŞKAN OLMAK
Çalışkanlık, bir işi yapmak için eyleme geçmeye, çaba harcamaya ve emek vermeye içten gelen bir motivasyonla gönüllü olmaktır.
ÇEVRE BİLİNCİ EDİNMEK
Gezegenimize, yaşayan bir organizma gözüyle bakmayı gerekli görüyoruz. Bu doğrultuda hava, su, iklim ve atıklar gibi konularda farkındalık oluşturan kitapları bu başlıkta topluyoruz.
Disiplinli OlmAK
Disiplin, kişinin belirlemiş olduğu hedeflere ulaşabilmek için, davranışlarını ve alışkanlıklarını sistemli hale getirmesidir. Bu özelliği taşıyan karakterlerin bulunduğu kitapları bu başlık altında listeleyebilirsiniz.
DOĞAYLA UYUMLU YAŞAMAK
Evrenin tamamı ile bir bütün ve onun bir parçası olduğumuz bilinciyle, doğa ile savaşmak yerine, zarar vermeden uyum içerisinde birlikte var olmaya örnek oluşturan kitapları bu başlıkta topluyoruz.
DUYARLI OLMAK
İyi veya kötü her türlü olaya hassasiyetle yaklaşıp duygu, düşünce veya davranış ile eyleme geçmektir.
DÜRÜST OLMAK
Dürüstlük, kişinin bildiğinden, inandığından ve olduğundan başka türlü görünmeye çalışmadan net ve doğal davranmasıdır. Güvenilir olmanın ön koşuludur. Bu başlık altında, bu konuda ilham verecek karakterlerin bulunduğu kitapları listeleyebilirsiniz.
EMPATİ KURMAK
Bir başkasının ne düşündüğünü veya hissettiğini kavrama, kendisini onun yerine koyup duygularını içselleştirerek anlama becerisidir.
EVRENSEL BAKIŞA SAHİP OLMAK
Tüm insanlığı ilgilendiren konuları, zaman ve mekânın ötesinde, herkes için geçerli olacak şekilde değerlendirebilmektir.
FARKLILIKLARA SAYGI DUYMAK
Bu başlık altında listelenen kitaplar, zihinsel, bedensel, cinsel, ideolojik açıdan “bizim gibi” olmayan kişileri; ötekileştirmeden, genelleme yapmadan, yargılamadan, saygı ile karşılamanın önemini vurgulamaktadır.
FELSEFİ BAKIŞ AÇISI GELİŞTİRMEK
Felsefe, hayretin eşlik ettiği, bitmeyen bir merakla soru sorma sanatıdır. Felsefe yapan birinin iddiası, kendi benlik imajını ve dünya görüşünü incelemeye tabi tutmaktır. Bu tip sorgulamalar için zemin oluşturan kitapları bu başlık altında listeleyebilirsiniz.
HAYAL GÜCÜNÜ ZENGİNLEŞTİRMEK
Hayal gücü, gerçekte (henüz) olmayan şeylerin zihinsel bir konseptini oluşturma ve zihinde canlandırma becerisidir. Okurun hayal gücünü destekleyen ve içinde yarattığı dünyada yalnız olmadığını hissettiren kitapları bu başlık altında listeleyebilirsiniz.
hayal kırıklığı ile baş etmEK
Bu başlık altında listelenen kitaplar kişinin, kendi kontrolü dışında gelişen olaylar sonucunda, beklentilerinin boşa çıktığı, değersiz ve çaresiz hissettiği durumlarla baş etmesine yönelik örnekler sunmaktadır.
HAYVANLAR İLE DOĞRU İLETİŞİM KURMAK
Hayvanları tanımak, aynı ortamı paylaşırken onların yaşam hakkına saygı göstermek, beden dillerini yorumlayarak duygu ve isteklerini anlamak; kendi duygularımızı da onlara aktarmak konusunda örnek oluşturan kitapları bu başlıkta topluyoruz.
HOŞGÖRÜLÜ OLMAK
Kendi görüşleri ile çelişse bile, başkalarının duygu, düşünce ve davranışlarına saygılı olmak, anlamaya çalışmak ve kendilerini özgürce ifade etmelerine olanak sağlamaktır.
İLHAM ALMAK
İnsanın içinde onun gibi olma isteği uyandıran kişilikler (rol modeller) ve zihnimizde yeni fikirler oluşmasına aracı olan her şey ilham kaynağı olabilir. Çocukların kendi hayatında gerçekleştirmek istediği her çeşit özgün çalışmada veya seçim yapması gereken yol ayrımlarında, ihtiyacı olan ilhamı bulabileceğini düşündüğümüz kitapları bu başlıkta topluyoruz.
İSTENMEYEN ALIŞKANLIKLAR İLE BAŞ ETMEK
Alışkanlıklar, devamlı tekrarlanan davranışlardır ve bazen kimi alışkanlıklar bize zarar verebilir. Tırnak yemek gibi alışkanlıklar, iç dünyamızdaki gerginliğin göstergesiyken; haz odaklı dijital oyunlara düşkünlüğün kastedildiği ekran bağımlılığı ise, beynin ödül mekanizmasının aşırı tetiklenmesi sonucu, engellenme karşısında yoksunluk krizleri olarak karşımıza çıkar. Bu başlıkta listelenen kitaplar, istenmeyen alışkanlıkların dengelenmesine yönelik öneriler içermektedir.
İYİMSER OLMAK
Her nesne ve olayın, gerçekçi bir perspektiften iyi yanlarını görme ve bu sayede umutlu bir bakış açısına sahip olma becerisidir.
İyi niyetli OlmAK
İnsanın, kendisine veya çevresine zarar verecek duygu, düşünce ve davranışlardan uzak durarak insanların başına iyi şeyler gelmesini dilediği, samimi bir tavırda olmasıdır.
KAYGI İLE BAŞ ETMEK
Kaygı, kişinin kendi zihninde oluşturduğu veya dış çevreden algıladığı belirli uyaranları, tehdit ve tehlike olarak yorumlaması sonucunda yaşanan sürekli korku, sıkıntı, endişe ve gerginliktir. Bu başlık altında listelenen kitaplar, kaygıyı dengeli bir düzeyde tutmaya yönelik örnekler içermektedir.
KAYIP İLE BAŞ ETMEK
Bu başlık altında listelenen kitaplar, sevdiğimiz bir kişiyi veya nesneyi ölüm, ayrılık gibi nedenlerle yitirdiğimizde yaşadığımız zorlayıcı ve stresli sürece kendimizi adapte etme yöntemleri içermektedir.
KENDİMİZLE İLGİLİ OLUMLU ALGIYA SAHİP OLMAK
Kimlik arayışı süreci, kişinin kendisine dair bir öz değerlendirme, farkındalık, tanımlama ve anlamlandırma yolculuğudur. Bu başlık altında listelenen kitaplar, “Ben kimim? Neyim? Diğer insanlardan farkım ne? Hayatımda neler yapacağım?” gibi soruların cevabını arayanlar için rehber niteliği taşımaktadır.
KISKANÇLIK İLE BAŞ ETMEK
Kıskançlık, imrenme aşamasında motive edici bir güç olabilecekken, eksiklik duygusuna kapılarak, asla elde edemeyeceğine inanmakla hasede kadar uzanan geniş bir tanıma sahiptir. Bu başlık altında listelenen kitaplar, yıkıcı olmadan, kıskançlığı dengede tutmaya yardımcı olacak niteliktedir.
KİŞİSEL BAKIMA ÖZEN GÖSTERMEK
Tırnak, el, yüz, diş ve saç bakımı gibi genel vücut temizliğini alışkanlık haline getirmeye özendiren kitapları bu başlıkta topluyoruz.
KORKU İLE BAŞ ETMEK
Korku, insanın hayatta kalmasını sağlayan en güçlü duygulardan biridir. Bu başlık altında listelenen kitaplar, korkuyu doğru şekilde yönetmeye, korku karşısında sağlıklı tepkiler vermeye ve korkuyu lehe kullanmaya yardımcı olabilecek örnekler içermektedir.
MAHREMİYETE ÖZEN GÖSTERMEK
Yalnız kalma ihtiyacından, herkesin şahsî eşyasının kendine özel olmasına; vücudumuzun bize ait olmasından, yabancıların taciz olabilecek davranışlarını ayırt edip gereken tepkinin nasıl verileceğini öğrenmeye kadar uzanan geniş ve önemli bir kavram mahremiyet… Bu başlık altında listelenen kitaplar, kişinin çevresindekilerin mahremiyetine saygı duymasına, kendi mahremiyetini korumasına yönelik örnekler barındırmaktadır.
MERAKI İŞLEVSEL KULLANMAK
Merak, insan ve hayvanlarda gözlemlenen; araştırmaya, öğrenmeye yönlendiren, duygu ve davranış biçimidir. Neyi merak ettiğimiz, kim olduğumuzu belirler. Bu başlık altında listelenen kitaplar, merakın faydalı ve geliştirici konulara yönlendirilmesine yardımcı olacak niteliktedir.
MERHAMETLİ OLMAK
Merhamet, başkasının uğradığı ya da uğramakta olduğu, kötü, trajik, çaresiz bir durumun, acıma hissi ile önüne geçmeyi istemektir. Bu başlık altında, bu konuda özendirici örnekler sunan kitaplar bir arada bulunmaktadır.
MİZAH ANLAYIŞI EDİNMEK
Olan bitenin, olağandışı ve hoş yönlerine zekice dikkat çeken; özgürce düşünme, görme ve ifade etme şekli olarak tanımladığımız mizah anlayışını geliştirme potansiyeli olan eğlenceli kitaplar bu başlık altında listelenmektedir.
MÜTEVAZI OLMAK
Kişinin iyi yaptığı herhangi bir konuda aldığı övgüyü, büyüklenmeden, gösterişsizce kabul etmesidir.
NAZİK OLMAK
Kişinin kendisine ve etkileşime girdiği varlıklara özenli ve saygılı tutum sergilemesidir.
OTOKONTROLLÜ OLMAK
Otokontrol, kişinin, hedeflerine ulaşabilmesi için dürtüleri, duyguları, arzuları ve tepkileri üzerinde, iradeli bir biçimde uyguladığı denetimdir.
öfke ile baş etmEK
Öfke, engellenme, incinme, doyurulmamış istek, anlaşılamama, istenmeyen sonuç ve beklentilerin karşılanmaması gibi durumlarda verilen, doğal bir tepkidir. Bu başlık altında listelenen kitaplar, öfkenin doğru biçimde işlenmesi ve ifade edilmesine yönelik örnekler içermektedir.
ölümü anlamAK
Bu başlık altında listelenen kitaplar, ölümün ne olduğunu doğru ve net bir şekilde anlatan örnekler içermektedir. Okurun yaşı ve ölüm ile karşılaşmış olma / olmama durumları önemli olduğundan, bu başlıktaki kitapları, sayfalarındaki (özellikle) psikolog yorumlarını okuduktan sonra edinmeniz önemlidir.
ÖNGÖRÜLÜ OLMAK
Öngörü, gelecekte ne olacağını ya da neye ihtiyaç duyulacağını, deneyim ve bilgi birikimini kullanarak belirleyebilme becerisidir.
ÖZGÜR OLMAK
Başkalarının ve hatta içgüdülerinin yönlendirmesinden bağımsız olarak seçimlerini yapabilmek, düşüncelerdeki özgürlük; diğer varlıkların haklarını ihlâl etmeyecek şekilde kendi kararlarını uygulayabilmek ise hareketlerdeki özgürlüktür. Bu başlık altında listelenen kitaplar, kavramın yanlış anlaşılarak, sorumsuzluk, umursamazlık, saygısızlık ve başına buyrukluktan ayrışmasını sağlayacak örnekler içermektedir.
ÖZGÜVENLİ OLMAK
Özgüven, kişinin özünde taşıdığı güç ve kaynakların farkında olup tamamen bunlara dayanarak kendisiyle barışık olma halidir.
SABIRLI OLMAK
Sabır, olması veya yapılması beklenen bir şey için gerektiğince çabalayarak, telaş göstermeden sürece dayanabilme becerisidir.
SAYGILI OLMAK
Saygı, bir şeyin ya da kişinin varlığını kabul etmek sonucu olumlu tutum ve davranışlar sergilemektir. Sayı saymakla aynı mantıktan gelir. Sayıları “bir, iki, üç, dört, altı” şeklinde sayarsak, beşin varlığına yok muamelesi yapmış, beşe saygısızlık yapmış oluruz.
SEVGİYİ ANLAMAK VE İFADE ETMEK
Sevgi, yakın ilgi ve bağlılık hissedilen kişiye yöneltilen duygudur. Tıpkı saygı duymak gibi kendiliğinden gelişir. Sevginin, tek bir nesneye yöneltilen, bölünebilen bir kavram olmadığı, pek çok değişik kişiyi, nesneyi ya da şeyi sevebileceğimiz zihniyetini veren veya sevgimizi nasıl göstereceğimize dair örnekler içeren kitapları bu başlıkta topluyoruz.
SORGULAMA ALIŞKANLIĞI EDİNMEK
Sorgulamak, uyanmış bir şüphe sonucunda, cevapların ne olduğundan bağımsız, doğru soruları sorabilme ve düşünceyi geliştirebilme becerisidir.
SORUMLULUK SAHİBİ OLMAK
Sorumluluk, kişinin kendi yetkinliği derecesinde görev üstlenmesi ve aksatacak olursa oluşacak sonuçların bilinciyle, görevini layıkıyla yapmak konusunda titiz davranmasıdır.
ŞEFKATLİ OLMAK
Kişinin çevresindeki varlıkları, karşılık beklemeksizin yoğun bir sevgi ile koruma ve kollama isteğidir.
TAKIM ÇALIŞMASINA AÇIK OLMAK
Takım çalışması, ortak bir amaç uğruna birlikte hareket etmektir. Bir toplulukta, girişimlere katılım göstererek ortak amaca ulaşmak için elinden geldiğince diğerleri ile beraberce emek sarf etmektir.
ÜZÜNTÜ İLE BAŞ ETMEK
Üzüntü, dünya üzerindeki insan sayısı kadar farklı sebeple ortaya çıkabilecek, sıkça kayıp ve başarısızlık durumlarında hissedilen rahatsız edici bir duygudur. Bu başlık altında listelenen kitaplar, üzüntünün nasıl üstesinden gelineceğine dair örnekler içermektedir.
VEFALI OLMAK
Vefa, alma-verme dengesine ihtiyaç duyan insanın, kendisine iyilik yapan birine bağlılık hissederek, iyi bir karşılık vermeye çaba sarf etmesidir.
YARDIMSEVER OLMAK
Yardımseverlik, herhangi bir varlığa, ihtiyacı doğrultusunda fayda sağlamaya gönüllü olmaktır.
ZORBALIK İLE BAŞ ETMEK
Bu başlık altında listelenen kitaplar, güç eşitliğinin olmadığı durumlarda süreklilik gösteren, zarar verici veya rahatsız edici, saldırgan (sözel, fiziksel, ilişkisel, sosyal veya sanal) davranışlar karşısında kişinin nasıl tavır alabileceğine dair yol gösterici niteliktedir.